Nieuwsgierig naar de diverse dimensies van begaafdheid? Nuancering gewenst!

Nieuwsgierig naar de diverse dimensies van begaafdheid? Nuancering gewenst!

Om tot een goede nuancering te komen tussen verschillende termen die gebruikt worden in de maatschappij wat betreft begaafdheid, gebruiken we graag het begaafdheidsmodel van Françoys Gagné, die een vooraanstaand expert op het gebied van begaafdheid en talentontwikkeling is. Hij staat bekend om zijn Differentiated Model of Giftedness and Talent (DMGT), een begaafdheidsmodel dat verschillende aspecten van begaafdheid en talent identificeert en verklaart.

Gaves en talenten

Volgens Gagné omvat begaafdheid een breed scala aan vaardigheden in diverse domeinen zoals cognitief, creatief, sociaal-emotioneel en sensomotorisch. Deze kwaliteit kan op verschillende manieren tot uiting komen en varieert van persoon tot persoon. Cognitieve begaafdheid richt zich specifiek op intellectuele aspecten, met een focus op abstract denken, probleemoplossend vermogen en het verwerken en analyseren van complexe informatie.

Gagné benadrukt dat begaafdheid niet uitsluitend wordt bepaald door aangeboren eigenschappen, maar ook ontwikkeld wordt door een leerproces tot talenten, beïnvloed door omgevingsfactoren en niet-cognitieve kenmerken. Hij onderstreept dat diverse begaafdheidsdomeinen kunnen leiden tot verschillende soorten talenten, in uiteenlopende vakgebieden zoals school, kunst, sport, technologie, enzovoort. Hoewel cognitieve begaafdheid zich ook buiten traditionele schoolvakken kan ontwikkelen, zoals in kunst of sport, wordt het vaak geassocieerd met academische disciplines zoals wiskunde, wetenschappen en talen. Gagné pleit daarom voor uitdagende en stimulerende leeromgevingen die de talenten van cognitief begaafde individuen kunnen ontplooien en benutten, en hij dringt aan op gedifferentieerd onderwijs dat is afgestemd op de specifieke behoeften en interesses van begaafde leerlingen.

In essentie benadrukt Gagné's visie op begaafdheid de complexiteit ervan en legt hij de nadruk op een holistische aanpak die zowel aangeboren eigenschappen als omgevingsinvloeden in overweging neemt. Hoogbloeier® voegt hieraan toe dat we niet alleen het cognitieve aspect moeten bekijken, maar ook de persoon als geheel moeten betrekken bij begeleiding en ondersteuning.

Begaafd en hoogbegaafd

Gagné classificeert iemand als begaafd wanneer hij of zij bij de top 10% hoort in een bepaald domein in vergelijking met leeftijdsgenoten. Voor het cognitieve domein betekent dit een score van 120 of hoger op een intelligentietest. Hoogbegaafdheid daarentegen vereist een score van 130 of hoger, gekenmerkt door vroegrijpheid, abstract denken, snelle leercurves en creatieve probleemoplossing. Uitzonderlijke begaafdheid omvat het behalen van de topscore op een intelligentietest, vaak beperkt tot een IQ van 145 in Nederlandstalige tests.

Cognitief sterk functioneren

In het Vlaamse onderwijs is recentelijk de term 'cognitief sterk functioneren' geïntroduceerd, die meer omvat dan enkel een hoge score op een intelligentietest. Het omvat een breed scala aan sterke cognitieve en/of schoolse vaardigheden, beïnvloed door zowel leerlingkenmerken als omgevingskenmerken. Deze groep leerlingen, die we ook CSF leerlingen noemen, omvat zowel cognitief begaafde als sterk presterende leerlingen die niet noodzakelijk begaafd zijn. Ook onderpresterende cognitief begaafde leerlingen zijn hierin inbegrepen. Aanpassingen in het onderwijs zijn cruciaal voor beide groepen. Het Model van Cognitieve Talentontwikkeling van Project TALENT breidt Gagné's begaafdheidsmodel uit naar het cognitieve domein, gezien de grote impact ervan op schools presteren.

Het primaire onderscheid tussen begaafdheid, hoogbegaafdheid en cognitieve begaafdheid betreft de mate van intellectuele capaciteit en het domein waarin deze tot uiting komt. Begaafdheid omvat een breed scala, terwijl hoogbegaafdheid wijst op een buitengewone intellectuele capaciteit, en cognitieve begaafdheid zich specifiek richt op intellectuele aspecten. Het begrijpen van deze nuances is cruciaal voor het effectief ondersteunen en uitdagen van begaafde individuen in diverse situaties.

We hanteren vaak de term "hoogbegaafd" op onze website vanwege de frequente zoekopdrachten van ouders van cognitief begaafde kinderen, leerkrachten en volwassenen met begaafdheid. Desalniettemin streven we ernaar dat de bovenstaande tekst nuances biedt over de verschillen tussen deze begrippen.

Referenties

• Gagné, F. (2000). Transforming Gifts into Talents: The DMGT as a Developmental Theory. In: Colangelo, N., Davis, G.A. (2003). Handbook of Gifted Education. Boston, USA: Pearson Education, Inc.
• Gagné, F. (2004). Transforming gifts into talents: the DMGT as a developmental theory. High Ability Studies. 15(2). 119-147.

Copyright © 2024 dr. Sabine Sypré, Hoogbloeier® cvba – Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit artikel mag worden verveelvoudigd, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Online delen mag mits vermelding van auteur en link naar dit artikel.